Sức mạnh của thiết kế trang phục: Làm thế nào chúng ta tin vào hình ảnh
Khi lần đầu gặp ai đó, thực tế chúng ta đã đưa ra phán đoán trước cả khi nghe thấy giọng của người đó. Ngay khoảnh khắc những góc nhọn của bộ vest, mức độ sờn cũ của đôi giày thể thao, hay chất liệu vải nhập vào não, quá trình tính toán về việc 'người này có đáng tin không' đã hoàn tất. Trong bài giảng TEDNext, nhà thiết kế trang phục Paul Tazewell định nghĩa quá trình thiết kế ấn tượng đầu tiên này là công việc liên quan đến “ngôn ngữ tiềm thức”.
Ông giới thiệu bản thân không chỉ là một thợ may đơn thuần, mà là một người kể chuyện truyền tải thông điệp thông qua trang phục. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu thông qua công việc của ông ấy, làm thế nào trang phục mà chúng ta mặc và các giao diện mà chúng ta sử dụng hàng ngày có thể điều khiển nhận thức của người khác, và tiến xa hơn, tái thiết kế những định kiến cố định.
Mục lục
Ngôn ngữ tiềm thức và UX
Phương thức tái cấu trúc lịch sử
Hình tượng hóa hệ thống và phẩm giá
Cuộc sống thường ngày của chúng ta cũng là sân khấu
1. Ngôn ngữ Tiềm thức và UX
Khán giả bước vào rạp và bản năng quyết định sau khi nhìn thấy chỉ bóng dáng, màu sắc, và kết cấu trước khi nhân vật cất tiếng nói. Họ quyết định liệu có nên tiến gần hay nên cẩn thận và lùi lại. Tazewell cho rằng đây là cách mà nhà thiết kế trang phục kiểm soát sự tò mò và nghi ngờ của khán giả.
"Trang phục là một ngôn ngữ tiềm thức." — Paul Tazewell
Ở điểm này, thiết kế trang phục có sự tương đồng đáng ngạc nhiên với thiết kế trải nghiệm người dùng UX. Cũng như những nhà thiết kế ứng dụng dùng màu sắc và vị trí nút để dẫn dắt hành động nhấp chuột của người dùng, nhà thiết kế trang phục dùng sự tương phản màu sắc và cách sắp xếp lớp để dẫn dắt cảm xúc của khán giả.
Dẫn dắt thị giác: Màu sáng thu hút ánh nhìn (Lời Kêu gọi Hành động), trong khi màu tối có thể lùi vào nền và thêm phần trọng lượng.
Hiệu ứng ấn tượng đầu tiên: Trang phục đầu tiên xuất hiện giống như quy tắc 3 giây của việc người dùng đánh giá độ tin cậy khi nhìn thấy giao diện đầu tiên của dịch vụ.
Tận dụng định kiến: Đôi khi khán giả được giúp hiểu nhanh chóng bằng cách cho nhân vật phản diện mặc trang phục 'kẻ ác' điển hình (Tính khả dụng), nhưng Tazewell thích xoay chuyển điều này để đặt câu hỏi cho khán giả.
Cảm giác trực giác mà chúng ta nói là "như vậy đó" thực chất có thể là kết quả của thiết kế tinh vi từ ai đó.
2. Cách Tái cấu trúc Lịch sử
Vở nhạc kịch Hamilton của Tazewell là một ví dụ hoàn hảo về cách trang phục có thể hồi sinh lịch sử đã chết thành một câu chuyện thực tại. Ông thiết kế cho các cha sáng lập mặc theo bóng dáng thế kỷ 18 (áo khoác, ren, giày bốt), nhưng người thể hiện lại là các diễn viên người da màu thời nay.
Hãy tưởng tượng. Không phải hình ảnh cứng nhắc của những người da trắng trên các bức họa trong bảo tàng mà là một nhân vật đầy năng lượng đang thở và rap ngay cạnh bạn, mặc trang phục thế kỷ 18 và đang hoạt động trên sân khấu. Tazewell chứng minh rằng lịch sử không phải là một hiện vật đã dừng mà là "sống động, lôi cuốn, và phức tạp" bằng cách hình ảnh hóa điều này.
Nếu mượn thuật ngữ phát triển phần mềm, đây là một quá trình tái cấu trúc (refactoring) mã nguồn di sản (sự thật lịch sử) để phù hợp với môi trường hiện đại.
Backend: Sự thật và tính xác thực lịch sử thế kỷ 18
Frontend: Thân thể và năng lượng của diễn viên mà khán giả hiện đại có thể liên tưởng
Giao diện: Phù hợp và phong cách trang phục kết nối cả hai mà không tạo cảm giác rời rạc
Khi Thomas Jefferson mặc nhung màu tím gợi nhớ về biểu tượng nhạc pop Prince, khán giả đón nhận ông ấy như một ngôi sao nhạc rock thời đại chứ không chỉ là một nhân vật lịch sử nhàm chán.
3. Tầm nhìn hóa hệ thống và niềm kiêu hãnh
Trong phim West Side Story (2021) và Wicked, thiết kế của Tazewell không chỉ đơn thuần là 'đẹp mắt' mà còn là công cụ thể hiện hệ thống xã hội.
Ở West Side Story, nhóm Jets thể hiện sự thô sơ qua chất liệu denim và da, còn nhóm Sharks thể hiện khát vọng với các họa tiết sặc sỡ và trang phục lịch sự. Tuy nhiên, Tazewell không chỉ đơn thuần miêu tả họ như những băng đảng đối đầu. Thông qua cách thể hiện màu sắc pha trộn và mờ đi trong cảnh khiêu vũ, ông ám chỉ rằng họ đều là những cá nhân có phẩm giá, nhưng bị hy sinh dưới hệ thống phát triển đô thị khổng lồ.
Trong phim Wicked, 'màu sắc' tự nó trở thành câu hỏi.
Elphaba: Da xanh và trang phục đen = phù thủy, ác quỷ, đối tượng bị xua đuổi
Glinda: Màu hồng và lấp lánh = tiên nữ, thiên thần, đối tượng được ngưỡng mộ
Chúng ta thật dễ dàng đồng ý với công thức này. Nhưng Tazewell đẩy mạnh sự điển hình này để khiến khán giả tự hỏi mình. "Tại sao chúng ta lại sợ hãi khi nhìn thấy màu đen và được an tâm khi thấy màu hồng?" Trang phục không còn là thiết bị cung cấp câu trả lời nữa, mà trở thành một kích hoạt khiến chúng ta lần theo những định kiến có sẵn.
Thiết kế không phải là trung lập. Bên trong nó luôn có sự đồng thuận xã hội và định kiến về việc 'ai là người đáng được tôn trọng'.
4. Cuộc sống hàng ngày của chúng ta cũng là sân khấu
Bây giờ, hãy quay lại với thế giới xung quanh chúng ta nhé? Trong xã hội Hàn Quốc, sức mạnh của 'trang phục' được thể hiện rõ hơn bao giờ hết. Những người thừa kế thế hệ tài phiệt thứ ba trong phim luôn mặc những bộ suit sắc nhọn và tông màu lạnh, trong khi nhân vật chính thiện lương lại diện áo len mềm mại và tông màu ấm. Qua những khuôn mẫu thị giác này, chúng ta nắm bắt cấp bậc và tính cách của nhân vật trong một phần nhỏ giây.
Chúng ta thực tế cũng như vậy. Xu hướng gần đây về dịch vụ Personal Color chẩn đoán cá nhân là ví dụ áp dụng lý thuyết của Tazewell cho từng cá nhân. Việc tìm kiếm "màu sắc phù hợp với tôi" không chỉ là mục đích làm đẹp, mà hơn thế, đó là hành động chiến lược quyết định xem sẽ truyền tải hình ảnh của tôi dưới dạng 'gói dữ liệu' nào đến người khác. Khi Blackpink hay BTS mặc áo hanbok cải tiến và đứng trên sân khấu, đó không chỉ là thời trang mà là tuyên bố mạnh mẽ về việc "giải thích lại truyền thống một cách hiện đại".
Từ ảnh hồ sơ trên LinkedIn, tông màu và cách thể hiện trên Instagram cho đến màu sắc cà vạt mà chúng ta chọn khi đi làm. Tất cả đều trở thành nhà thiết kế của trải nghiệm người dùng của chính mình.
Thiết kế trang phục (Costume Design) không chỉ đơn thuần là trang trí mà còn là ngôn ngữ thị giác khắc sâu tính cách và vai trò của nhân vật vào tiềm thức của khán giả. Diễn giả TEDNext, Paul Tazewell, giải thích rằng trang phục truyền tải thiện và ác của nhân vật thông qua màu sắc và hình dáng trước cả khi lời thoại phát ra, điều này giống như nhận thức thiết kế (Perception Design) trong UX, nơi thiết kế định hướng hành vi người dùng.
Paul Tazewell kết thúc diễn thuyết của mình bằng một gợi ý đầy sức nặng.
"Thiết kế chưa bao giờ trung lập... Nếu sự xấu xa có thể được thiết kế, thì có lẽ, cùng nhau, chúng ta có thể thiết kế lại nó." (Thiết kế chưa bao giờ trung lập... Nếu sự xấu xa có thể được thiết kế, thì có lẽ chúng ta có thể cùng nhau thiết kế lại nó.)
Sản phẩm chúng ta tạo ra, trang phục chúng ta mặc, hình ảnh chúng ta tiêu thụ chưa bao giờ trung lập. Chúng hoạt động như công cụ loại trừ ai đó hoặc cung cấp thẩm quyền cho một số người.
Nhưng chính vì lý do đó mà hy vọng tồn tại. Nếu 'sự xấu xa' hay 'định kiến' không phải là sự xuất hiện tự nhiên mà là được thiết kế bởi ai đó, thì chúng ta có thể Thiết kế lại (Redesign) nó. Vậy tại sao không dừng lại một lúc để suy nghĩ về bộ trang phục bạn chọn hôm nay hay một nút bạn bố trí có thể gửi tín hiệu gì đó đến ai đó?
TL;DR
Ngôn ngữ của tiềm thức: Trang phục là phương tiện giao tiếp phi lời nói đầu tiên giúp khán giả đánh giá nhân vật, tương tự như thiết kế UX hướng dẫn hành vi.
Tái diễn giải lịch sử: Vở nhạc kịch 'Hamilton' điều chỉnh trang phục thế kỷ 18 trên cơ thể hiện đại, biến quá khứ thành 'câu chuyện hôm nay' chứ không phải đóng khung nó.
Tái thiết kế định kiến: Mọi thiết kế đều chứa đựng định kiến. Nhưng Paul Tazewell đề xuất rằng bằng việc ý thức về chúng, chúng ta có thể lật đổ những khuôn mẫu cũ và thiết kế nhận thức mới.
💰 Nhận ưu đãi giảm giá của Shopee qua liên kết này
👉 Đi đến phần ưu đãi
